Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi geçen yıl mart ayında yürürlüğe girdi. Yasadan yararlananlar nisan ayından itibaren emekli olmaya başladı. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2023 yılı istatistiklerine göre, yaşlılık aylığı alanların sayısı önceki yıla göre 2 milyon kişi artarak 2023 yılında 11,5 milyon kişiye ulaştı. Ölüm aylığı alanlar ile birlikte toplam emekli sayısı dosya bazında 13,1 milyondan 15,2 milyona, kişi bazında ise 13,9 milyondan 16 milyon kişiye yükseldi.
Aktif sigortalı sayısı ise aynı dönemde 1 milyon kişi azalarak 26 milyon 344 binden 25 milyon 358 bin kişiye geriledi. Bu verilere göre aktif / pasif oranı 2,01’den 1,66’ya geriledi. Ancak, aktif çalışan sayısının içinde stajyer, çırak, kursiyer gibi prim ödemeyen kişiler de bulunuyor. Zorunlu sigortalı çalışan sayısı 2022’de 23 milyon 741 bin kişi iken 2023 yılında 1,7 milyon azalarak 23 milyon 21 bin kişiye geriledi.
2023 yılında EYT dolayısıyla bir yandan emekli sayısının artması bir yandan da sigortalı sayısının azalması SGK istatistiklerinde önemli değişiklikler yarattı. 2022 yılında sadece Zonguldak ve Sinop’ta emeklilerin sayısı aktif sigortalı sayısından daha fazla idi. 2023 yılında bu iki ile Balıkesir, Bartın ve Giresun illeri eklendi.
Bir emekli başına düşen aktif sigortalı sayısını gösteren aktif / pasif oranı 2022 yılına göre 2023 yılında Zonguldak’ta 0,98’den 0,84’e, Sinop’ta 0,96’dan 0,85’e, Balıkesir’de 1,11’den 0,99’a, Giresun’da 1,06’dan 0,93’e, Bartın’da ise 1,05’ten 0,93’e geriledi. Başka bir ifadeyle 2022 yılında Zonguldak’ta 100 emekliye 98 aktif sigortalı düşerken, 2023 yılında 84 emekli düştü.
Amasya, Artvin, Aydın, Burdur, Çanakkale, Çorum, Edirne, Kırklareli, Ordu, Rize, Yozgat ve Karabük illerinde ise aktif / pasi oranı 1,1 ile 1 arasında değişiyor. Bu iller de yakın zamanda emekli sayısı aktif sigortalı sayısının üzerine çıkmaya aday görünüyor.
EMEKLİ OLANLARIN ORTALAMA YAŞI 4 YIL AZALDI
2023 yılında yaşlılık aylığı bağlananların önemli kısmı 4/1-a’lılardan (SSK) oluşuyor. Bu statüde 1,9 milyon kişi emekli oldu.
2022 yılı içinde yaşlılık aylığı bağlanan kadın ve erkeklerin ortalama yaşı 53 iken, 2023 yılında yaşlılık aylığı bağlananların ortalama yaşı erkeklerde 49’a, kadınlarda 48’e düştü. Kadın ve erkeklerin ortalama yaşı ise 4 yıl azalarak 53’ten 49’a geriledi.
SGK’dan yaşlılık aylığı almakta olan SSK’lıların ortalama yaşı 2022 yılında erkeklerde 63, kadınlarda 62 ve toplamda 62 idi. 2023 yılında ise yaşlılık aylığı almakta olan SSK’lıların ortalama yaşı kadın ve erkeklerde 60’a düştü. Toplam ortalama yaş da 60’a geriledi.
Yıl içinde emekli olanların ortalama yaşı 4/1-b’lilerde (BAĞ-KUR) 56’dan 51’e, 4/1-c’lilerde (Emekli Sandığı) ise 54’ten 52’ye geriledi.
KAÇ KİŞİ 38 YAŞINDA EMEKLİ OLDU?
EYT düzenlemesi dolayısıyla, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olanlardan prim günü ve sigortalılık süresi koşulunu yerine getiren kadınlar 38, erkekler 43 yaşında emekli olabiliyor. EYT öncesi 30’lu yaşlarda emeklilik hakkı sadece engelliler için söz konusu. 2022 yılında 38 yaşında 150 kadına yaşlılık aylığı bağlanırken, 2023 yılında bu sayı 481 oldu. Bu kişilerin en az 3’te 1’inin engelli, kalanının ise EYT kapsamında emekli olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Erkeklerde 43 yaşında yaşlılık aylığı bağlananların sayısı 2022’de 1.775 iken 2023 yılında 59.583’e yükseldi. EYT kapsamında 2023 yılında yaklaşık 57 bin erkeğin 43 yaşında emekli olduğu görülüyor.
