Türkiye son 10 gündür GSM ve internet abonelik paketlerine şirketlerin yaptığı yüzde 300’lere varan zamları konuşuyor. Kimi telekom şirketi üst düzey yöneticilerince Türkiye’de internetin zamlara rağmen sudan ucuz olduğu benzetmesi ile vatandaş ile bir yandan adeta dalga geçilirken mobilde tarifelerin BTK onayı gerektirmeksizin artırılması da şirketlerin elini kolunu sallaya sallaya müşterilerine yeni zamları dayatmalarına olanak sağlıyor.
Resmi açıklama yapılmasa da sektör üst yetkilileri yüzde 300’e varan sözleşme yenileme zamlarına “Pandemi sonrası 2022’den bu yana geçen iki yıllık sürede enflasyon kümülatif olarak yüzde 280 arttı. Bu dönemde şirketler yeterli zammı yapmadı, erteledi.” kılıfını uydurdu. Peki gerçekte durum böyle mi?
Cevap koskoca bir HAYIR!
Öncelikle TÜİK verilerine göre 2022 ocak-2024 mart ayları arasındaki enflasyon artışı yüzde 221. Oysa bu dönemde operatörlerin abone başı gelirleri yüzde 240’a varan oranlarda attı. Dolayısıyla söz konusu dönemdeki enflasyonda kümülatif artış, sektörün üst yetkililerinin iddia ettiği oranların bir hayli altında. Üstelik gelirler de patlamış durumda. Yani operatörler enflasyonun altında ezilmezken müşterilerin adeta suyu çıktı.
Üstelik Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) çeyrek dönemlik sektör raporlarında abone başına elde edilen gelirlerdeki artış tutarı da abone ve kullanımdaki büyümelerden arındırıldığında bile enflasyon rakamını yakalıyor. Yani söz konusu dönemde sektördeki şirketlerin tarifeleri yeteri kadar artırmadıkları argümanının ayakları yere basmıyor.
Gelelim BTK raporlarına bakanların rahatlıkla görebilecekleri o rekor gelir artışlarına…
Mobilden yani cep telefonu abonelerinden başlayalım rakamları aktarmaya.
2022 yılımda sektör 87.4 milyon aboneden 73.2 milyar TL gelir elde etmiş yani abone başına gelir 838 olmuş. Bu rakam 2021’e göre yüzde 45.8 artmış. 2023’e gelindiğinde zam yapmadığını ileri süren sektörün gelirleri adeta fırlamış. Enflasyon 2023’te yıllık yüzde 64’te kalırken mobilde gelirler yüzde 84.6 artmış ve 135 milyar TL’ye ulaşmış. Abone başına gelir de bu dönemde 1.490 TL ile rekor kırmış. Bu yılın sadece ilk 3 aylık döneminde ise 92.9 milyon aboneden elde edilen gelir mobilde 47.7 milyon lirayı buldu. Son sözleşme yenileme tarifeleriyle muhtemelen tekel haline gelen 3 şirketin toplam geliri belki de 2024 toplamında 300 milyon lirayı aşacak.
Çünkü pazardaki 2’si Türkiye Varlık Fonu hissesiyle kamu yönetimindeki 1’i yabancı olan 3 şirket kafasına göre tarife belirleyebiliyor.
Öyle ki pazarda yüzde 50 üzeri payı olan şirket kalmadığından tarife onaylama yetkisini askıya alan BTK da işin içinden çıktığı için 3 şirket dilediği gibi at koşturabiliyor.
Genel rakamlar böyle peki şirketler bazında rekor gelir artışları nasıl?
Önce pazarda yüzde 38,2’lik payla açık ara önde olan Turkcell’den başlayalım. Şirket mobil ARPU olarak ifade edilen aylık abone gelirini 2023’te yüzde 63, 2024’ün mart ayında ise önceki döneme göre yüzde 82 artırmış. 2022 ocak-2024 mart ayları arasındaki abone başı gelir artışı yüzde 239. Yani bu dönemde geçmişte zam yapılmadı vs. değil bildiğiniz Turkcell abonesi şirketini ihya etti. Şirket abone başına aylık 2024 Mart sonu itibariyle 193 TL fatura kesti. Şimdi bu aylık fatura 500 TL’leri bulacak Turkcell belki de abonesinin cebinden gelir patlaması yaşayacak.
Turkcell gibi TVF ortaklığı olan kamu kardeşi Turk Telekom’da da durum pek farklı değil. Türk Telekom’un mobil pazarda payı abone sayısı açısından yüzde 26.2. Şirketin gelirleri Turkcell’e de fark atmış, 2024 ilk çeyreğinde şirket abonelerinden sağladığı geliri yüzde 88 artırmış ve abone başı geliri 146.5 olmuş.
2022 ocak-2024 mart ayları arasındaki abone başı gelir artışı yüzde 236. Muhtemeldir ki son çeyrekte gelen yüzde 300’ü bulan sözleşme yenileme tutarları ile bu rakam aylık sadece cep telefonu kullananlar için 500 TL’lere ulaşacak. Aboneleri Türk Telekom’u da rekora cirolara kavuşturacak.
Hatırlayalım Türk Telekom CEO’su Ümit Önal #OperatörSoygunu hashtagi ile faturalarına gelen zammı protesto eden abonelere geçen hafta şöyle cevap vermişti:
“Türkiye’de bugün ortalama 4 kişilik bir ailede ortalama 5 ile 8 damacana su tükettiğimizi düşünelim. Bu rakamın 600-800’lik rakama geldiğini söylersek yanlış bir şey söylemiş olmayız. Buradan bir alegori yapalım: operatör tarifeleri ya da müşteri fiyatları sudan ucuz dersek, yanlış olmaz.”
Sektörün yabancısı Vodafone’da da durum çok farklı değil benzer şekilde cirolar en az enflasyon kadar büyümüş. Şirketin mobilde 2024 ilk çeyreğinde abone başına geliri yüzde 97 artarken 160 TL olmuş. 2023’te ise kamu sermayeli rakiplerine göre Vodafone gelir artışında geride kalarak artışı yüzde 43 ile sınırlı kalmış. Bir anlamda kamu yönetimindekiler zamma enflasyondan çok basarken özel firma belki de pazar rekabetinde avantaj elde etmek için daha temkinli duyarlı zam yapmış.
Mobilde zamlarda manzara içler acısı. Peki evlerde kullanılan internette vaziyet nedir?
Türkiye’de sabit internette abonelerin sadece yüzde 35,3’ü batılı standartta diyelim fiber internet abonesi. Yani kullanıcıların 3’te 2’si daha geri bir altyapıdan internet temin ediyor. Hal böyle olunca kesintiler hız kayıpları şikayetleri de çığ gibi büyüyor. Ama milyarlarca liralık gelirlere imza atan şirketlere kamu otoriteleri tarafından yaptırım olmayınca yatırıma iştahını kabartmak da pek mümkün görünmüyor.
Sektörün ezici çoğunlukla pazar lideri yüzde 55’lik payla Türk Telekom. İkinci sıraca Turkcell’in şirketi yüzde 14.4 pazar payı ile Superonline geliyor. Bunu da yüzde 8.5 payla Vodafone izliyor. Sektörde Turknet’in pazar payı yüzde 6.8. Geri kalan şirketlerde sabit internette yüzde 15’lik Pazar payını yönetiyor.
Genişbant internette 2023’te yıllık gelir 35.5 milyar lirayı aştı. 2024’ün ilk 3 ayında ise bu rakam zamlarla 12.5 milyarı lirayı yakaladı. Ancak asıl zamlar bu tarihten sonra gelmeye başladı. Yine de sabit internette tarifeler hala BTK onayına tabi. O nedenle de şirketler başı boş davranıp kafasına göre gelir artıramıyor. Çünkü pazarın birinci oyuncusu Türk Telekom’un pazar payı yüzde 55 ve fiyat belirlemede öncü. Ancak görünen o ki fiber vs yatırımları geciktirmeye bahane olarak bu artışları gerekçe gösteren şirketlerin üst kurumu da ikna ettiği yönünde iddialar var ki bu yıl sabit internete gelen zamlar da tüketicilerin dudaklarını uçuklattı.
Öte yandan sabit telefonun da tekeli konumundaki Türk Telekom bu cephede de gelirlerinde büyümeye devam ediyor. Sabit telefonda aboneler aylık 79.5 TL’lik faturalar ödeyerek yeniden kamulaşmış olan Türk Telekom’un kazançlarını artırıyor.
