Cumhurbaşkanlığı Strateji Bütçe Başkanlığı (SBB) Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası verilerine dayanarak seçilmiş ücret ve aylıklarda 2002 yılından bu yana kaydedilen nominal artış ile enflasyondan arındırılmış reel artış oranlarını hesaplıyor. Türkiye’de son yıllarda ücret, maaş ve emekli aylıklarındaki iyileştirmelerin genellikle “en düşük” gelir grupları üzerinden yapılmasının dengeleri bozduğu biliniyor. SBB’nin yayımladığı veriler ve bu verilerden yapılan hesaplamalar ücret, maaş ve aylık dengesindeki bozulmanın boyutlarını ortaya koyuyor.
EN YÜKSEK REEL ARTIŞ TARIM BAĞ-KUR’LU AYLIKLARINDA
2002-2024 arasındaki dönemde en düşük memur maaşları nominal 99 kat, reel olarak ise 3 kat arttı. 2002 yılında 392 TL iken bu yıl 39.177 TL’ye yükseldi.
Net asgari ücret aynı dönemde nominal 91 kat, reel olarak ise 2,7 kat artış kaydederek 184,3 TL’den 17.002,1 TL’ye çıktı.
Emekli aylıklarında iyileştirmeler 2019 yılından beri ağırlıklı olarak en düşük emekli aylığının artırılması şeklinde yapılıyor. 2019 yılında 1000 TL olan en düşük emekli aylığı bu yıl 12.500 TL oldu. Bu uygulama dolayısıyla Aralık 2002’de 65,8 TL olan BAĞ-KUR tarım ile 150 TL olan BAĞ-KUR esnaf emekli aylığı Temmuz 2024 tarihinde 12.500 TL’ye yükseldi. BAĞ-KUR tarım emekli aylığı nominal 189 kat, reel olarak da 6,6 kat arttı. BAĞ-KUR esnaf emekli aylığı ise aynı dönemde nominal 82 kat, reel olarak 2,3 kat artış kaydetti.
EN AZ ARTIŞ EMEKLİ MEMUR AYLIKLARINDA
Söz konusu dönemde en düşük artış ortalama emekli memur aylıklarında kaydedildi. Nominal artış 36 kat olurken, reel artış yüzde 46’da kaldı. En düşük emekli memur aylığı ise nominal 38 kat artarken, reel artış yüzde 57 olarak gerçekleşti.
En yüksek memur maaşı ise nominal 38 kat artarken, reel artış yüzde 54’te kaldı. Ortalama kamu işçisi ücretleri nominal 40 kat artarken, reel artış yüzde 63 oldu. En düşük SSK emekli aylıklarına baktığımızda ise nominal artış 52 kat olurken, reel artışın yüzde 111,3 olduğu görülüyor.
EMEKLİ MEMUR İLE ÇALIŞAN MEMUR ARASINDAKİ FARK AÇILDI
SBB’nin verilerine dayanarak yaptığımız karşılaştırmalar dengelerde ortaya çıkan bozulma tablosunu daha da netleştirdi.
Memur maaşlarına geçen yıl yapılan 8.077 TL seyyanen zam emeklilere yansıtılmadı. Seyyanen zam şu an 14.493 TL olarak ödeniyor. Emekli memurların seyyanen zamdan yararlanmaması nedeniyle emekli memur aylıkları ile çalışan memur maaşları arasındaki fark çok açıldı.
En düşük emekli memur aylığı 2002 yılında en düşük memur maaşının yüzde 96’sı düzeyinde iken bu yıl yüzde 38’i seviyesine düştü. Ortalama memur emekli aylığı 2002 yılında ortalama memur maaşının yüzde 87’si oranında iken bu yıl yüzde 41’e geriledi.
Emekli memur aylıkları asgari ücret ile karşılaştırıldığında ise daha çarpıcı bir tablo ortaya çıkıyor. 2002 yılında en düşük emekli memur aylığı net asgari ücretin yüzde 204 fazlası iken, bu yıl asgari ücretin yüzde 87’sine düştü. Ortalama emekli aylığının net asgari ücrete oranı da aynı dönemde yüzde 272’den yüzde 108’e geriledi.
EN YÜKSEK MEMUR MAAŞI ERİDİ
En yüksek memur maaşı 2002 yılında en düşük memur maaşının 7,8 katı düzeyinde iken bu yıl 3 katı düzeyine geriledi. En dramatik düşüş en yüksek memur maaşlarında yaşandı.
Ortalama memur maaşının en düşük memur maaşına oranı 1,47 kattan 1,1 kata geriledi.
Ortalama kamu işçisi ücretinin net asgari ücrete oranında da benzer gelişme oldu. 2002 yılında net asgari ücretin 5,49 katı olan ortalama kamu işçisi ücreti bu yıl asgari ücretin 2,43 katına geriledi.
En düşük BAĞ-KUR tarım ve esnaf emekli aylıkları 2002 yılında sırasıyla asgari ücretin yüzde 36 ve yüzde 81’i düzeyinde iken bu yıl her ikisi de asgari ücretin yüzde 74’ünde eşitlendi.
En düşük SSK emekli aylığının net asgari ücrete oranı 2002 yılında 1,39 idi. Yani net asgari ücretten yüzde 39 daha fazla idi. En düşük SSK emekli aylığının net asgari ücrete oranı bu yıl yüzde 80’e geriledi.
