Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2025 yılında uygulanacak asgari ücreti belirlemek üzere aralık ayının başında toplanacak. Toplantı tarihi yaklaşırken asgari ücretle ilgili tartışmalar da yoğunlaştı. Ekonomi yönetimi bu yıl asgari ücret zammının gerçekleşen enflasyona göre değil hedef enflasyona göre belirlenmesi gerektiğini savunuyor. Ekonomistler ise ağırlıklı olarak henüz hedef enflasyona göre asgari ücret zammı belirlemek için erken olduğunu, zammın gerçekleşen enflasyona göre yapılması gerektiğini iddia ediyor.
Türkiye’de özellikle 2016 yılından sonra ortalama ücret giderek asgari ücrete dönüştü. Ortalama ücretlerdeki artışın genel olarak o tarihten sonra asgari ücretteki artışın altında kalması nedeniyle ortalama ücret ile asgari ücret arasındaki makas daraldı. Bunun istisnası 2023 yılı oldu.
Geçen yıl asgari ücret yüzde 107 oranında artarken, ortalama ücretlerdeki artış yüzde 110 olarak gerçekleşti. Ortalama ücretlere geçen yıl temmuz ayında asgari ücrete paralel olarak ara zam yapıldı. Bu sayede asgari ücret ile ortalama ücret arasındaki makasta yıl sonu itibarıyla çok az da olsa iyileşme yaşandı. Bu eğilimin 2024 yılında biraz daha artarak devam ettiği gözleniyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) primler, prime esas kazanç üzerinden ödeniyor. Bir anlamda brüt ücret anlamına gelen SGK’ya bildirilen prime esas kazançlar, ortalama ücretlere yapılan zam konusunda fikir veriyor. Tabii Türkiye’de kayıt dışılığın yüksek olduğu, bazı sektörlerde kazançların olduğundan daha düşük gösterildiği gerçeğini de dikkate almak gerekir.
ORTALAMA ÜCRETLER ASGARİ ÜCRETİN 9 PUAN ÜZERİNDE ARTTI
Brüt asgari ücret bu yıl ocak ayında yüzde 49,11 oranında artarak 13.414,50 TL’den 20.002,50 TL’ye yükseldi.
SGK’ya bildirilen prime esas kazançlar, 2023 yılının aralık ayında ortalama 23.490 TL iken mart ayında ortalama 34.849 TL oldu. Özel sektörde yılbaşı zamları şubat mart aylarını bulduğu için karşılaştırma yaparken mart ayını seçtim. Ancak, sendikalı işyerleri başta olmak üzere bazı sektörlerde ise az da olsa ilerleyen aylarda da ücret zammı olabiliyor. Nitekim haziran ayında ortalama ücretler 36.074 TL oldu.
Yıl içindeki ara zamlar ise genel olarak temmuz ağustos aylarında yapılıyor. Asgari ücrete temmuz ayında ara zam yapılmazken, ağustos ayı itibarıyla ortalama ücretler 37.868 TL’ye yükseldi.
Geçen yılın aralık ayına göre mart ayında ortalama ücretler yüzde 45,57 oranında artarken, haziran ayı itibarıyla aralık ayına göre artış yüzde 53,57 oldu. Haziran ayına göre ağustos ayındaki artış ise yüzde 4,97 olarak gerçekleşti.
Asgari ücrete temmuz ayında ara zam yapılmadı. Ocak ayında asgari ücret zammı yüzde 49,11’de kalırken, ağustos ayı itibarıyla ortalama ücretlerdeki artış yüzde 58,18 oldu. Ortalama ücret zamları asgari ücretin 9 yüzde puan üzerinde gerçekleşti.
EN YÜKSEK ARTIŞ SAĞLIK SEKTÖRÜNDE
Ortalama ücretlerde geçen yılın aralık ayına göre ağustos ayı itibarıyla en yüksek artış yüzde 91,79 ile insan sağlığı hizmetlerinde görüldü. Bu sektörü yüzde 83,32 ile yatılı bakım hizmetleri izledi. Kanalizasyon hizmetlerinde yüzde 87,53, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinde yüzde 79,57, ormancılıkta yüzde 77,46, suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması hizmetlerinde yüzde 77,35, içecek imalatında yüzde 76,04, sosyal hizmetlerde yüzde 72,92 oldu. Bazı sektörlerdeki yüksek ücret artışlarında yerel seçim öncesi ve sonrası yapılan zamların etkili olduğu gözleniyor.
ASGARİ ÜCRET ZAMMINI ALAMAYAN SEKTÖRLER DE VAR
Bazı sektörlerdeki ücret zamları ise asgari ücret zammının altında kaldı. Elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (yüzde 48,49), hukuk ve muhasebe faaliyetleri (yüzde 48,21), kütüphane, müze ve diğer kültürel faaliyetler (yüzde 47,24), seyahat acentesi, tur operatörü (yüzde 47,19), diğer ulaşım araçları imalatı (yüzde 46,57), madenciliği destekleyici hizmet faaliyetleri (yüzde 44,66), eczacılık ürünleri imalatı (yüzde 44,55), hava yolu taşımacılığı (yüzde 40,38), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (yüzde 39,46), kumar ve müşterek bahis faaliyetleri (yüzde 38,84), taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler (yüzde 36,46), posta ve kurye faaliyetleri (yüzde 34,75), su yolu taşımacılığı (yüzde 30,81), uluslararası örgütler ve temsilcilikler (yüzde 30,70), kömür ve linyit üretimi (yüzde 29,46) sektörlerinde ücret zamları asgari ücret zammının altında oldu.
İNŞAAT SEKTÖRÜNDEKİ YÜKSEK ÜCRET EFSANESİ
Son zamanlarda sık sık bazı sektörlerde ücretlerin aşırı yüksekliği dile getiriliyor. Bunların başında da inşaat sektörü geliyor. Depremin de etkisiyle inşaat işçisi ücretlerinin aşırı arttığı iddia ediliyor.
Ancak, SGK verileri bu iddiayı doğrulamıyor. 2023 yılında asgari ücretin yüzde 24 fazlası (16.686 TL) olan bina inşaatı sektöründeki aylık brüt ücretler 2024 yılında yüzde 52,29 oranında artarak asgari ücretin yüzde 27’sı düzeyinde oldu.
Bu tabloya göre, inşaat işçi ücretleri ile ilgili iddialar gerçek dışı ya da sektörde kayıt dışılık çok yüksek olduğu için yüksek ücretler SGK verilerine yansımıyor.
ORTALAMA ÜCRET İLE ASGARİ ÜCRET MAKASINDA İYİLEŞME
Ortalama ücretler 2022 yılı mart ayında asgari ücretin 1,60 katı iken 2022 ağustos ayında 1,65 oldu. B2023 yılı mart ayında ortalama ücret asgari ücretin 1,64 katı iken, ağustos ayında 1,69 kata çıktı. 2024 yılında ise mart ayında asgari ücretin 1,74 katı, ağustos ayında ise 1,89 katına yükseldi.
2006-2015 yılları arasında ortalama ücretler asgari ücretin 1,9 katından fazla idi. Hatta 2007 ve 2009 yıllarında ortalama ücretler asgari ücretin 2,1 katı düzeyine çıkmıştı.
