İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, İş Bankası sponsorluğunda AKTOB tarafından düzenlenen 14. Uluslararası Resort Turizm Kongresi öncesinde basın mensuplarına açıklamalarda bulundu.
2024’ün çok hızlı geçtiğini ifade eden Aran “Geçen sene 2024 yılı ile ilgili güzel şeyler söylediğim için eleştirilmiştim. Şu anda yaşadığımız tablo bir hayaldi. Kur seviyelerinin burada olacağını söylediğim zaman, böyle bir öngörüde bulunduğum zaman sanırım benden başka inanan yoktu. 2024 yılında hem kurdaki gelişme yanıltmadı hem yabancı para kredi ile turizm sektörünü destekleyebilmemiz yanıltmadı” diye konuştu.
“Böyle bir yılda ne yaptığımızı, niye yaptığımızı ve nasıl bir bedel ödediğimizi çok iyi bilmemiz gerekiyor ki kıymetini de bilelim” diyen Aran geçen sene 2024 yılına ilişkin umutlu olmasının ve öngörebilir olmasının sebebinin Türkiye’de tekrar fiyat istikrarını sağlamaya yönelik bir politikanın başlaması olduğunu belirtti. Aran bunun eleştirilebilir ve yan etkileri ile sorunlarının olduğunu ama en azından fiyat istikrarı konusunda yapılan mücadelenin sonunu öngörerek kurda ne olacağını, faizin ne olacağını bilip buna göre pozisyon alınabileceğini ifade etti.
“KÂRLILIKLAR BASKI ALTINDA AMA HER SENE KÂR ETME YILI OLMAYABİLİR”
Aran “Şu anda kârlılıklar ciddi baskı altında ama her sene de kâr etme yılı olmayabilir. Ticari hayatta bazı zamanlar vardır, sizin için işin dönmesi, ayakta kalması, eve ekmek girmeye devam etmesi önemlidir” derken Bazı zamanlar kâr dönemidir. Kâr işletmelerin büyümesi, verimliliği için önemlidir ama ülke olarak yanlış bir şeyler yaptıysak ve onu düzeltmek için yola çıktıysak, böyle dönemlerde düzelme olana kadar da tüm taraflar üzerine düşeni yapar. Bedeli ödeyip düzeldikten sonra tekrar işimize bakarız” diye ekledi.
“ENFLASYONLA MÜCADELE YERİNE ENFLASYONU ÖZÜMSEYEN BİR GENETİĞİMİZ VAR”
Hakan Aran, enflasyon ve enflasyonla mücadeleye ilişkin sorulara da yanıt verdi.
Aran enflasyonla mücadeleye yönelik “Enflasyonla mücadele konusunda düzelme başladı. Arzu ettiğimiz hızda ve etkinlikte gidemedi. Çünkü enflasyonla mücadele konusunda çok başarılı bir ülke değiliz. Tersine, yüksek enflasyonla uzun yıllar yaşayabilen ve bunu da dert etmeyen bir ülkeyiz. O nedenle enflasyonla mücadele edip bir an evvel sonuç almaktan ziyade enflasyonu özümseyip yüksek enflasyonla nasıl baş edeceğimize bakmaya daha yatkın bir genetiğimiz var. O açıdan kolay gitmiyor. Ama buna rağmen geçen seneyle karşılaştırdığımızda yavaş da olsa sonuç alınabildiğini görmek bence 2024 yılının olumlu taraflarından biri” ifadelerini kullandı.
Aran ayrıca “Geçen sene, 2025 sonunda yüzde 42 enflasyon olur dediğimde – ki şimdi iki puanlık bir sapma ile yüzde 44 olacağını görüyorum – yüzde 85 enflasyonun olduğu bir dönemde bu hayalcilik olarak görülmüştü. Şimdi yüzde 44’te biteceği konusunda yavaş yavaş bir konsensus oluşmaya başladı” dedi.
“BEDEL ÖDEMEYE DEVAM ETMEMİZ GEREKEN BİR NOKTADAYIZ”
Aran önümüzdeki yıl sonu için izlenen politikaların devam etmesi durumunda yüzde 24 – yüzde 26 arasındaki bir noktada enflasyonun bitebileceğini öngördüğünü söylerken “Arzu ettiğimiz nokta değildir ama 80 ile 90 ile de karşılaştırılmayacak bir noktadır. Bu yüzden yüzde 24-26’ya giden yolculuğun hala desteklenmesi, ülkede fiyat istikrarının tesisi için taraflar olarak bir bedel ödüyorsak o bedeli ödemeye devam etmemiz gereken ve herhangi bir şekilde geriye dönüş olarak algılanacak adımların da atılmaması gereken bir noktadayız” diye ekledi.
“ENFLASYONUN DA FAİZİN DE YARI YARIYA İNMESİ NEFES ALDIRIR”
İşlerin arzu edilen şekilde iyi gidebilmesi için mutlaka enflasyonun kontrolünün sağlandığı, Türkiye’de yüzde 17 olan enflasyonu yüzde 19 politika faizi ile yönetebilinen noktalara dönülmesi gerektiğini ifade eden Aran “O dönemde yüzde 19 olan politika faizini hiçbir şey gözetmeksizin indirerek yüzde 17’lik enflasyonu indireceğimizi düşündük. Ve bu yola öyle başladık. Bu da enflasyonun yüzde 85’e çıkmasına, kontrolü kaybetmeye ve 8 lira olan dolar kurunu bugünlere getirmeye vesile olan yolculuğu başlattı” dedi.
2025 ile ilgili olarak umudum ve beklentisinin hem faizin hem de enflasyonun yarı yarıya düştüğü bir yıl olması olduğunu belirten Aran “Aralık 2025’te faizin 50’den 25’e indiği, enflasyonun da 44’ten 22’ye indiği bir yolculuk. Bunun, hepimize nefes aldıracak bir süreç olacağına inanıyorum” diye konuştu.
Aran “Enflasyonu sonuçta tek bir rakama indiriyoruz ama kira enflasyonu ayrı, turizmdeki enflasyon ayrı, restoranların enflasyonu ayrı, market enflasyonu ayrı. O yüzden hanehalkının harcamalarının ağırlığı süpermarkette ise oradaki gıda enflasyonuna bakıyor ve gıda enflasyonu onun beklediği seviyede olduğunda o da enflasyon beklentisini tutturuyor. O nedenle sadece manşet enflasyona bakarak değerlendirme yapmamak lazım” diye ekledi.
“ARALIK AYINDA FAİZ İNDİRİMİNİ MASADAN KALDIRMIŞ DEĞİLİM”
TCMB’nin faiz indirimine yönelik soruya yanıt veren Aran “Ben yüzde 2,88’lik ekim enflasyonunu görmeden önce kasım ayında faiz indiriminin masada olduğunu düşünüyordum. Ama bunu gördükten sonra Kasım ayında bir faiz indirimini beklemek çok mantıklı değil. O nedenle kasım ayı beklentim tabii ki sıfırlandı” dedi. Aran Aralık ayında olası faiz indirimi tartışmalarına yönelik de “Ama aralık ayını masadan kaldırmış değilim. Aralık ayında bu sefer 2,5 puanlık bir faiz indirimini hala masada ve ihtimal dahilinde görüyorum. Onun için de kasım ayı enflasyonunu görmemiz gerekiyor. Kasım ayı enflasyonu yüzde 2’nin altında gelirse bu Merkez Bankası’na aralık ayında faiz indirimi yaparak yıla başlama imkanı tanır. Bu da aslında ekonomide öngörülebilirliğin sağlanması adına ve hepimizin 2025 planlarını yaparken Merkez Bankası’nın atacağı adımları öngörebilmemiz adına oldukça da yararlı olur. Ben ülkemiz ekonomisinin bu kez bu 2,5 puanlık indirime ihtiyacı olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
“Ülke olarak baktığımızda şimdi konut satışlarında bir artış söz konusu ve faiz indirimleri bekleniyor. Sizce faiz indirimini piyasa önceden mi fiyatladı bu satışların artmasıyla? Ve siz 2025 yılında konut satışlarını artıracak bir faiz indirimi skalası öngörüyor musunuz?” sorusuna da yanıt veren Aran “Konut satışlarını etkilemeyeceğini öngörüyorum” dedi.
Aran ayrıca “Tekrar bizi tüketime yönlendirecek, tüketim tarafını canlandıracak bir faiz indirimi döngüsünden bahsetmiyorum. Aslında parasal sıkılaşmadan vazgeçmekten bahsetmiyorum. Enflasyon kontrol altına alındıkça, enflasyon düştükçe hala politika faizinin hep reel olarak pozitifte kaldığı, enflasyondaki düşüşü takip eden, kontrollü bir faiz indiriminden bahsediyorum. Sadece oradaki pozitif marjin 6 puan olmasına gerek yok. Çünkü inen bir ortamda 2,5 puanlık, 3 puanlık pozitif marjlar da bir sonraki ay için çok büyük avantaj demektir pozisyon almak için. Öngörülebilirliği tesis ettiğinizde, insanlar faizin bir sonraki ay ineceğini gördüğünde zaten önceden pozisyon almaya başlarlar. O yüzden ben bunun sıkılaşmadan vazgeçmek anlamına gelmeyeceğini, sıkılaşma yıl boyu devam edeceği için de herhangi bir şekilde konut başta olmak üzere bir kredinin türünde patlamaya neden olmayacağını düşünüyorum, ki zaten mevcut kural seti, büyüme kısıtları buna imkan vermez” ifadelerini kullandı.
“BEKLENTİYİ DEĞİŞTİRMENİN EN KESİN YOLU KARARLI DURUŞ”
“Maalesef enflasyonla mücadele konusunda vatandaşa güven veren bir geçmişimiz yok” diyen Aran Enflasyonla mücadele çok disiplinli, çok kararlılık isteyen bir alan. Vatandaş o kararlılığı görmediğinde ve yapılanlara, harcamalara baktığında, alınan kararlara baktığında, hangi kararların alınıp hangilerinin alınamadığını gördüğünde beklentisini değiştirmiyor. Ve beklenti değiştirilmezse de enflasyonda bir çıpalanma bir türlü gerçekleşmiyor” diye ekledi.
Aran ayrıca “O yüzden beklentiyi değiştirmenin bence en kesin ve net yolu kararlı duruşunuzu devam ettirip beklentideki her türlü bozukluğa rağmen doğru olanı yapmaya devam etmek. Yoksa beklentiyi önceden değiştirme şansınız yok. Bizim iyi sonuçlara ihtiyacımız var. Enflasyonda fiyatlarının değişmediği birkaç ay geçirmemiz gerekiyor” ifadelerini kullandı.
“YÜZDE 10’LU SEVİYELER BİLE TÜRKİYE İÇİN KAZANIM”
“Orta vadeli programa göre normalde 2026 sonunda bizim bu hedefe yani tek haneli enflasyona ulaşmamız gerekir. Gerçekleşmeler de yukarıda olduğu için bu yılı arzu ettiğimiz seviyenin üzerinde bitirdik” diyen Aran 2026 sonunda tek haneye gelmenin aslında bir sembol olduğunu ifade ederek “Ben yüzde 10’lu seviyelerin, ‘bu işi bozduğumuz’ dediğim yüzde 15’lik bir enflasyonun bile Türkiye için bir kazanım olacağını düşünüyorum. Bir sene sonra 2026 sonunda yüzde 12’lik bir enflasyon bence program açısından ve bizim açımızdan başarılı kabul edilebilir. Ve o noktadan sonra pek çok şey dengeli olabiliyor” dedi.
“BOZULMAYI BİREYSEL TARAFTA GÖRÜYORUZ”
2024 yılında, kredi kartlarında çok ciddi bir şekilde NPL artışı gördüklerini belirten Aran, geçen yıl sonuna göre ekim sonu itibarıyla kredi kartlarındaki donuk alacakların yüzde 200 arttığını belirtti. Aran “Bu çok net bir şekilde ücretli kesimdeki, maaşlı kesimdeki kredi bozulmasını gösteriyor. Ama buna karşılık ticari kredi tarafında artış yüzde 23 oldu, yıl boyu yaşanan enflasyona baktığınızda bu oran son derece makul görünüyor” derken sorunlu alacak oranlarına yönelik “Ticari tarafta 31 Aralık 2023’e göre daha aşağıya indi. O yüzden ticari tarafta henüz bozulma görmediğimiz, bozulmanın bireysel tarafta olduğu bir yıl yaşıyoruz” diye konuştu.
Aran ayrıca “Ticari taraf bir önceki politikanın para biriktireni olduğu için 2024’te çok iyi kaldı ama 2025 yılında bu kadar iyi kalamaz. 2025 yılında onlar da genel sıkılaşmalardan nasibini alacaklar. Ama bireysel tarafta zaten alarm veren noktalardayız. Onun çok devam etmemesi gerekiyor. Onların da normalleşmesi gerekiyor” dedi.
Aran, 2025 yıl sonunda bireysel ve ticari olmak üzere bankacılık sektöründe NPL oranının bireyselin yukarı çektiği, ticarinin aşağıda olduğu yüzde 2,5’luk bir ortalamada gerçekleşebileceğini belirterek “Şu anda bu oran yüzde 2’nin altında. Sadece bireysel taraf ise yüzde 3’e dayanmış durumda. 2025 sonunda bireysel taraf yüzde 7’ye de çıkabileceğini düşünüyorum. Bireysel kredi portföyü bizde ticari kredi portföyüne oranla az olduğu için, (yüzde 75 ticari yüzde 25 bireysel) genel kredi portföyünü bozmuyor” dedi.
“ASGARİ ÜCRET KONUSUNDA ASGARİ ÜCRETLİ DE İŞVEREN DE DESTEKLENMELİ”
Asgari ücret konusunda da sorulara yanıt veren Aran “Kendimi masada oturan taraflardan birinin yerine koyup, bu masada olsam ne olurdu diye sorduğumda cevap veremiyorum. Bu masanın bir oran üzerinde uzlaşma ihtimali yok. Asgari ücretli, sabit ücretli, emekli kesimi bu politikalardan dolayı çok örselendi. Gelir dağılımı çok bozuldu. Ciddi bir gelir dağılımı adaletsizliği ve ay sonunu getirememe problemi var. Böyle bir ortamda asgari ücretli kesimin beklentisini anlayabiliyorum” dedi.
“Diğer tarafta rekabet etmek, çalışanlarına ücret verirken aynı zamanda işletmesini devam ettirmek isteyen işveren var. İçinde bulunduğumuz konjonktürden dolayı işverenin de rekabet gücü gittikçe zayıflıyor. Bu kolay bir denklem değil” diyen Aran “O yüzden tek seferde ‘asgari ücret artış oranında şu oldu, herkes bunu kabul etsin’ diyerek kalkılabilecek bir masa değil. Mutlaka kamunun imkanları ile oradaki oranın yanında ya işveren ya asgari ücretli ya da ikisi birden başka şekillerde desteklenmeli. İçinde bulunduğumuz ortamda bir işletmenin rekabetçi olarak ayakta kalıp devam etmesi için üzerindeki yükler hafifletilmeli. Diğer tarafta da vatandaşın artık daha iyi hissedeceği şekilde ücretin yanında ne gibi ihtiyaçlar varsa kira, eğitim, diğer sosyal harcamalar gibi konularla beraber asgari ücret ele alınmalı. Öteki türlü asgari ücret sorusuna cevap veren herkes bir tarafın kalbini kırmış olur” ifadelerini kullandı.
“EV SAHİBİNİN İSTEDİĞİ KİRAYI VERMEDİĞİM İÇİN EVDEN ÇIKTIM”
Kira sorununun şu anda Türkiye’nin çok büyük bir kısmının temel sorunu olduğunu belirten Aran “Milyonlarca insan bir sonraki kira yılı geldiğinde ‘ev sahibiyle ne konuşacağım’ kaygısıyla yaşıyor. Ben de ev sahibi-kiracı ilişkisinde ev sahibinin istediği kirayı vermediğim için evden çıktım. Şunu söylemek istiyorum. Maaşların artık en az yarısı kiraya gidiyor. Şanslıysa dörtte birinin de gitme ihtimali var. Yarısı derken de şunu kastediyorum; çalıştığı yerde, mahallelerde değil oradan çıkıp biraz daha yol masrafına katlandığı, daha uzak noktalara gittiğinde bu böyle oluyor. Çünkü insanların artık eskiden oturduğu yerlerde oturmaya devam etme imkanı kalmadı. Bu çok önemli bir husus. Beyaz yakalılar şehir merkezlerinin dışına çıkmak durumunda kalıyor. Kiranın çok önemli bir gider kalemi olması, kira enflasyonu insanların enflasyon beklentilerini de bozan şey” dedi.
Aran ayrıca “Ev sahipliği oranı ve insanların oturabileceği yerdeki bir evin kira artışını da dikkate alarak enflasyonun çok üzerinde ücret artışları yaparak aslında bilançomuzu da zora sokarak burada bir tercihte bulunuyoruz. İş Bankası’nın personel giderlerindeki artış oranına bakın. Burada çalışandan yana böyle bir sosyal sorunu yaşamamak, çalışanlarımıza hissettirmemek adına aslında bir tercihte bulunduk. Ücret artışlarını enflasyonun fevkinde ve kira enflasyonuyla baş edebileceği şekilde yapıyoruz. Doğu’da, Güneydoğu’da çalışan arkadaşlarımızın kira sorununu konut yaparak çözmeye çalışıyoruz. Özellikle depremden sonra sağlıklı konut imkanı olmadığını ve konut fiyatlarının çok arttığını gördüğümüz Malatya, Adıyaman, Antakya, İskenderun, Maraş illerini kapsayan bölgede arsalar alıp konut inşaatına başladık. Çünkü o bölgelerde arkadaşlarımız eve çıkmak isterse de zaten çıkacakları sağlam ev bulamıyorlar. O nedenle ilk önceliğimizi deprem bölgesine verdik. Belki kurumlar en azından beyaz yakalı çalışanlar için kiranın yüksek olduğu yerlerde sorunu bu şekilde çözebilirler. Öteki türlü kiradan dolayı çalışma arkadaşlarımıza hak ettikleri bir yaşamı sunma şansımız zayıflıyor. Kira söz konusu olduğunda çalışan kişi kendi evinde değilse bu maalesef ciddi bir sorun” diye konuştu.
“KOLAYCILIĞA KAÇMADAN SABIRLA DOĞRU ADIMLARI ATMALIYIZ”
Aran, kamusal sorunları kamusal güç olmadan çözmenin çok zor olduğunu ifade etti.
Aran hep beraber çok fikir üretebileceklerini ifade ederken “Özel sektör eğer bir sorun olduğunu düşündüğü konuda kendi çözümünü geliştirebiliyorsa ve kaynağını buna ayırarak bir çözüm geliştirebiliyorsa, bu, hem kamunun üzerindeki yükü almak hem de önerileri, projeleriyle ilham olmak adına yapabileceği en iyi şey olur” dedi.
Faiz konusuna da değinen Aran “Faiz bizim belirlediğimiz bir şey değil. Uygun faizli konut kredisi deniliyor. Mesela şu anda yüzde 0,90 faizle konut kredisi kampanyası yapıyorum dediğim zaman ‘kimin parasını kime veriyorsun?’ derler. Ben yüzde 50 faizle borçlanıyorsam bunu nasıl kullandırabilirsiniz? Bulduğunuz kaynağın maliyeti belli. Bankalar aracılık eden kurumlardır. Ekonomide tasarruflarla, fon sahipleriyle onlardan ne kadara borçlanabiliyorsam, parayı ne kadara alabiliyorsam ona uygun maliyetle en doğru alanda kullandırarak ekonomiye katkı sağlarım. Bizim gerçekten kolaycılığa kaçmadan sabırla doğru olan adımları atmamız, bunları anlatabilmemiz gerekiyor” dedi.
“KÜÇÜK İŞLETMELER LİKİDİTE SIKIŞIKLIĞINDAN NASİBİNİ ALABİLİR”
“Sanayi sektöründe özellikle küçük ölçekli işletmeler nakit akışını yönetmede biraz daha zorlanabilirler. Sanayide üretim yapan küçük işletmeler likidite sıkışıklığından nasibini alabilirler” diye konuşan Aran “Hane halkının daha iyi olduğunda tasarruftan bahsetmek, tasarrufu özendirmek daha kolay. Ama hane halkının zaten borçluluktan dolayı zorlandığı bir dönemde tasarruf dediğinizde tepki çekme olasılığı yüksektir. Bizim üreten, tasarruflarını arttıran bir ülke olmamız, tüketim konusunda daha dikkatli davranmamız konusunda iğneyi başkasına batırırken çuvaldızı kendimize batırmamız, önce kendimizden başlamamız gerekiyor” dedi.
“2025’TE KONUT KREDİSİNDE BEKLEDİĞİMİZ FAİZLERİ GÖREMEYİZ”
2025’te konut kredisinde beklenilen faizlerin görülemeyeceğini belirten Aran “2025, böyle bir yıl değil. Konut kredilerinde fiyatı etkileyecek bir faiz, yüzde 1’in etrafında olan faiz oluyor. Genellikle aylık yüzde 1 seviyesindeki bir konut kredisi faizi konut fiyatlarını etkilemeye başlıyor. Onun dışında şu anda aylık faiz seviyeleri ne kadar düşerse düşsün konut kredisi için cazip değil. Ve öyle bir etkisi de olmayacaktır” diye konuştu.
“BAŞARI SOSYAL BOYUTUYLA BERABER GELMELİ”
Türkiye’nin 1,3 trilyon dolar ekonomik büyüklüğü olduğunu ve 1,3 trilyon dolar ekonomik büyüklükle hikaye yazılmak istenirse yazabilecek çok fazla hikaye ve potansiyel olduğunu belirten Aran “İki şey yapabiliriz. Bir; 1,3 trilyon doları daha adilce paylaşabiliriz. İki; 1,3 trilyon doları 2 trilyon dolara çıkarabiliriz. Burada doğrudan milli geliri arttırmanın değil, milli gelirin nasıl dağıldığı ve Türkiye’deki gini katsayısını bizim nasıl düşürdüğümüz kısmının daha önemli olduğunu düşünüyorum. İçeride bir politikanın başarısından bahsetmek istiyorsak bunu yapmalıyız. Sadece rakamlar üzerinden, enflasyondaki iniş, faizlerdeki iniş gibi şeylerle siz o politikayı taçlandıramazsınız. O nedenle başarının mutlaka sosyal boyutuyla beraber gelmesi gerekiyor” dedi.
İş Bankası’nın Çeşme’de ve Yerkenkaya’da çalışanlarının gittiği tesisleri olduğunu söyleyen Aran “2025 sezonuna Marmaris’teki kampı da yetiştiriyoruz. Banka çalışanları aileleriyle beraber bir haftalık tatillerini gidip orada yapabilecekleri bir tesis daha oluyor. Destek sadece maaş artışı demek değil. Bir haftalık tatil giderini siz bir ailenin bütçesinden aldığınızda da destek olabiliyorsunuz. Bu tarz açılımlar, sorun çözmeye yardımcı olur” diye konuştu.
“ŞU AN DOĞRU YOLDAYIZ”
Şu anda ‘bütçe nereye gidiyor’ konusunu konuşmak için bütçenin de içini doldurmak gerektiğini söyleyen Aran “Umutlu ve mutlu olduğum taraf, izlediğimiz politika Merkez Bankası rezervlerini arttırıyor. İzlediğimiz politikada enflasyonun gelir dağılımı adaletsizliğini bozma düzeyini azaltıyoruz. En azından enflasyonu düşürerek daha düşük bir hızda bozulmasını sağlıyoruz. Bize zaman kazandırıyor. Eğer konuştuğumuz şey, kamu harcamalarını disiplin altına almak, enflasyonu düşürmekse şu anda o yapılıyor. O yüzden ben ‘doğru yoldayız’ diyorum. Sırayla olacak. Bunun yanına serpiştirilerek güç kazandıkça, kamu maliyesinde ilave alan yaratıldıkça onun artık doğru alanlara kaydırılması gerekiyor” dedi.
Aran ayrıca “Her şey bir optimizasyon. Hayat aslında bir optimizasyon sorunu. Bir sorunu tek yönlü olarak çözemezsiniz. Bir sorunu çözerken başka bir sorunu göze almanız gerekir. Burada şu anda biz bir seçim yaptık. Bu seçimde sonucu alalım, geriye gidiş olmasın. Ama sonrasında bu konuştuğumuz şeylerin tümünü çözmek için elimize bir fırsat geçecek. Ve onu da o zaman çözmek için adımlar atarız. Tüm sorunları aynı anda çözmeye çalışırsak altında ezilebiliriz, hiçbirini çözemeyebiliriz. Çözebileceklerimizden de mahrum kalırız” diye ekledi.
“EN BÜYÜK RİSK DIŞARIDAKİ JEOPOLİTİK SORUNLAR”
“Biz kendi iç dengelerimizi kurmaya çalışırken dışarıda kontrolümüzde olmayan, çok büyük savaşa dönüşebilecek jeopolitik sorunların en büyük riskimiz olduğunu düşünüyorum” diyen Aran ayrıca “Yoksa ekonomiyle ilgili olarak zaten tüm risklerin farkındayız. Onu da bir sıraya koyduk. O sırayla yönetiyoruz. İçeride içsel bir risk görmüyorum. Ama dışarıdan oldukça fazla riske açık olduğumuzu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
“TURİZMDE ELDE EDECEĞİMİZ 60 MİLYAR DOLARLIK GELİR SEVİYESİNİN KIYMETİNİ BİLMEMİZ GEREKİYOR”
“Arada ne oldu bitti dendiğinde gelişmiş bir ülke vatandaşı bunu anlamakta zorlanabilir” diyen Aran “Ama biz şunu biliyoruz. Buradaki mevcut olanı bozduk sonra tekrar yerine getirdik. Konuşacağımız şeyler o noktaya geldikten sonra olabilir. O yüzden şu anda ekonomiye dair beklentilerimiz karşılanmadığında, sorunlar yaşadığımızda, turizm sektörüne arzu ettiğimiz desteği veremediğimizde, piyasada bir şeyler yaşandığında bunun nedeni bozulan denge noktasına henüz gelememiş olmamız. Ve o noktaya gelene kadar da maalesef bu imkanlardan mahrum olduğumuzun bilinmesi gerekiyor” diye ekledi.
Aran ayrıca “O noktaya geldikten sonra tekrar büyümeyi, reformları, ülkenin potansiyelinden nasıl daha fazla yararlanılabileceğimizi, turizmin nasıl desteklenebileceğini, turizm sektörünün nasıl 100 milyar dolara gelebileceğini çok daha farklı şekilde konuşabiliriz. Ama şu anda bu kadar sıkı bir konjonktürde turizmde elde edeceğimiz sene sonundaki 60 milyar dolarlık gelir seviyesinin kıymetini bilmemiz gerekiyor” ifadelerini kullandı.
“YATIRIMDA İMKANLARI BULURSAK, TURİZMDE DÜNYADA İLK 3’E OYNAYABİLİRİZ”
“Turizmin tüm zorluklara rağmen yolundan vazgeçmemiş olması, hem turist sayısı açısından hem turizm geliri açısından hem de ekonomiye katkı anlamında yerinde duruyor olması, hatta mevcut konjonktürde ilk defa ilk 5 ülke arasına girmiş olmamız, turizmde bundan önce yapılanların ne kadar kıymetli olduğunu, sektör stres testinden geçerken de o kazanımların bizim için nasıl kalıcı kazanımlar olduğunu göstermesi açısından kıymetli” diyen Aran “Hele bir de bunun üzerine güzel yatırım imkanları bulur, yenilemeleri yapar, sürdürülebilirlik konusundaki dönüşüme kaynak ayırabilirsek, dünyada belki ilk 3’e oynayan bir ülke konumuna gelebiliriz” dedi.
Bunun için yatırım ortamının daha iyi hale gelmesi gerektiğini belirten ancak şu anda o durumda olmadığımızı belirten Aran turizmde 5. olmanın da çok kıymetli bir başarı olduğunu belirtti.
“TURİZM SEKTÖRÜ VE BANKALARIN ZORLUKLARI PAYLAŞMASI, KARŞILIKLI GÜVEN İÇİNDE OLMASI KIYMETLİ”
“Bu zorluklar içerisinde sektör ve bankalar olarak zorluğu paylaşıyor olmamız, herhangi bir noktada ödeme zorluğu içerisine düşülmüşse bunun yeniden yapılandırılabiliyor olması, vadelerin uzatılabiliyor olması ve zor dönem geçildiğinde gelecek daha rahat döneme hazırlık yapılabiliyor olması bence hem turizm sektörünün hem de bankacılığın gücünü göstermesi hem de iki tarafın birbirine olan güvenini ortaya koyması açısından kıymetli” diyen Aran “Çünkü ancak güvenen taraflar bu tür yapılandırmaları çok rahatlıkla yapabilirler. Taraflar birbirine güvenmediği zaman borçların yapılandırılması yerine takibe alınması söz konusu olur. Turizm sektörünün de bankacılık sektörünün de böyle bir şeye ihtiyacı yok ve kötü giden şeyleri yönetme gücü var” diye ekledi.
“2025’TE BAKİYEYİ 2 MİLYAR DOLARA ÇIKARACAĞIZ”
2024 yılında kredi büyümelerine çok ciddi sınırlamalar geldiğini ve kredi büyümelerinin bankalar için sınırlandırıldığını hatırlatan Aran “Bu sınırlamalar dahilinde biz geçen sene bu konuşmayı yaparken önümüzdeki 2 yıl için turizm sektörüne verdiğimiz 1 milyar dolarlık kredi bakiyemizi 2 milyar dolara çıkartacağımızı, 1 milyar dolar artıracağımızı söylemiştim. 2024 yılında biz o kısıtlarla 1,5 milyar doları geçtik. 1 milyar 570 milyon dolara geldik. Dolayısıyla turizm sektörüne verdiğimiz taahhüdü yerine getirdik. 2025’de de devam edeceğiz ve bakiyeyi 2 milyar dolara çıkarmakta kararlıyız. Kısıtlarda tercihimizi turizmden yana kullanıyoruz” diye konuştu.
İş Bankası’nın 100. yılına ilişkin açıklama ile konuşmasını sonlandıran Aran “Bir Cumhuriyet kurumu olarak, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün “Türkler bankacılık yapamaz” dediği ortamda kurduğu, 37 Türk genciyle başlayan yolculukta özel sektör arasında lider bir banka haline gelmek, bugün ülkemiz için kritik olan sektörlere arzu ettiğimiz desteği verebilmek 100. Yılımızın temasına uygun diye düşünüyorum” dedi.
